Het is 1825 wanneer ene Jacobus De Wieuw in Antwerpen een winkel opent. Het land maakt nog deel uit van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Waar nu de Nationalestraat ligt, doorkruist de verpauperde Boeksteeg de wijk Sint-Andries, en van het Koninklijk Museum voor Schone kunsten op het Zuid is nog geen sprake.
Jacobus is een kurk- en glassnijder en doet goede zaken. Maar wat hij niet kon vermoeden, is dat zijn winkeltje tweehonderd jaar en acht generaties later nog altijd een begrip zou zijn in Antwerpen en ver daarbuiten.
Tegenwoordig leiden Nikki De Wieuw en haar man Yannick Houtmeyers de zaak in de Scheldestraat op het Antwerpse Zuid. Het glas en de kurk van weleer hebben grotendeels plaatsgemaakt voor lijsten, tekengerei en ander materiaal voor kunstenaars en hobbyisten. Wanneer tijdens ons bezoek galeriehouder van De Zwarte Panter Adriaan Raemdonck komt binnengelopen, kijkt niemand vreemd op en is de begroeting hartelijk. Kunstenaars, galeriehouders en museumdirecteuren zijn kind aan huis bij De Wieuw.
“Over de eerste winkel van Jacobus en waar die precies gevestigd was, is weinig bekend”, vertelt Nikki De Wieuw. “Het enige wat we weten, is dat het in Antwerpen was. En we vermoeden dat het niet ver uit de buurt van onze huidige vestiging was.” De Scheldestraat zelf dateert, net zoals de meeste straten in de buurt, uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Pas in 1875 werd het gebied verkaveld. Een jaar eerder was het Zuidkasteel of de citadel, die een groot deel van het huidige Zuid rond het museum vulde, gesloopt. De citadel had op dat moment geen militair nut meer.
Weduwe
“Vanaf 1904 wordt de geschiedenis van de winkel een stuk duidelijker. Het was in dat jaar dat Carolus De Wieuw, die de zaak van zijn vader Frans Carolus overnam, een huis aan de Scheldestraat 53 liet bouwen. Ondertussen is onze zaak fors uitgebreid, met meerdere panden in dezelfde straat en in de achtergelegen Kronenburgstraat”, legt Nikki De Wieuw uit. Daardoor beslaat de winkel ondertussen een enorme oppervlakte van om en bij de 2.000 m² achter de nog deels in originele staat bewaarde voorgevels.
“Duurzaamheid begint een steeds grotere rol te spelen. Zowel in de afgewerkte producten die we verkopen als bij onze lijsten staat dat voorop”
Nikki De Wieuw
Voor wie het zich afvraagt, De Wieuw is een van oorsprong Friese familienaam die ‘weduwe’ betekent. “Daaruit maak ik op dat mijn voorouders ergens in het verre verleden Friezen waren. Als ik me niet vergis, woont er in Vlaanderen slechts een tiental mensen met deze achternaam”, gaat Nikki verder.
“Dit was vroeger een garage”, zegt Yannick Houtmeyers terwijl hij door de ruimte met schilder- en tekenmateriaal loopt. “In Antwerpen, en eigenlijk ook daarbuiten, zijn we nog een van de weinige zaken die op een dergelijke schaal dit soort van materiaal en producten aanbieden. We hebben klanten die vanuit het hele land naar ons komen voor een lijst of iets anders. Velen van hen komen hier al jaren”, vervolgt Houtmeyers.
Glasschade
Het is pas toen Carolus De Wieuw bij zijn vader Frans in de zaak kwam werken dat de eerste lijsten gemaakt werden. Dat was in 1882. “De glashandel was niet langer de enige bron van inkomsten. Met de komst van Carolus werden er steeds vaker lijsten gemaakt. En naarmate de jaren verstreken zou het inlijsten een steeds belangrijker plek innemen”, vult Nikki aan.
In het Interbellum, de periode tussen de twee wereldoorlogen, breidde de lijstenhandel flink uit onder leiding van Bonaventure De Wieuw en werd de zaak behalve een detailhandel ook een groothandel. Pas in 1960 werd de glashandel definitief vaarwel gezegd en ging De Wieuw zich toeleggen op het inlijsten en verkopen van kaders. Dat was het moment dat Jan De Wieuw samen met zijn zoon Karel, grootvader van Nikki, de zaak leidde.
“Ik heb me door mijn grootvader laten vertellen dat onze winkel op het einde van de Tweede Wereldoorlog nog flink wat werk had als glashandel. Door de oorlog en vooral door de V-bommen die na de bevrijding nog op Antwerpen zijn gevallen, was er glasschade aan heel veel huizen”, zegt Nikki.
Het bedrijf werd ook getroffen door de overstromingen in 1953. Want tijdens de grootste watersnoodramp in de vaderlandse geschiedenis stroomde ook de Schelde over. “Het water vernietigde een groot deel van de voorraden in de kelders. De schade was enorm. Om toch nog iets te redden, werd van alle staaflijsten in de kelder vijftig centimeter afgezaagd”, vertelt Yannick Houtmeyers.
Strakke en frivole lijsten
Ondertussen is De Wieuw allang geëvolueerd van een kleine middenstander naar een groot bedrijf. “Twintig tot dertig procent van onze omzet halen we uit leveringen aan andere grote bedrijven. En ook duurzaamheid begint een steeds grotere rol te spelen. Zowel in de afgewerkte producten die we verkopen als bij onze lijsten staat dat voorop”, zegt Nikki De Wieuw.
De toonzaal met lijsten is in een voormalig koetshuis gevestigd. “Wie goed kijkt, ziet nog de ingang die van de straat naar de stallen leidt. Daar moeten ooit koetsen door gereden hebben. Achteraan in de winkel kan je de contouren van de stallen nog zien”, zegt Yannick Houtmeyers. In de zaal hangt een allegaartje van types, soorten en modellen van lijsten. Van sober en uit hout tot speelser en met de nodige tierlantijnen. “Smaken verschillen. Er zijn klanten die een sobere lijst willen, maar ook mensen die iets frivoler wensen. Een modern werk in een klassieke lijst? Dat kan”, zegt Nikki.
Klanten laten zich ook begeleiden bij hun keuze voor een lijst. “Mensen komen hier binnen met een waardevol kunstwerk of een foto of schilderij dat een emotionele waarde heeft. En dan willen ze dat ook de lijst perfect is. Als het hen niet zou uitmaken welke lijst er om hun werk hangt, zouden ze elders iets kopen”, glimlacht Yannick Houtmeyers.
Het duo wil de mijlpaal van tweehonderd jaar niet ongemerkt laten voorbijgaan. In de zomer plant De Wieuw een feest, waarbij misschien ook de rest van de straat betrokken wordt. “De plannen zijn nog niet concreet, maar dat we iets gaan doen, is wel zeker”, vervolgt Yannick.
Ondertussen is op de mezzanine, vlak boven de voormalige paardenstallen, de Mezzanine Open Art Gallery geopend. De Antwerpse kunstenares Anne Decot is de eerste artiest die er sinds vorige week exposeert. “Ter gelegenheid van ons tweehonderdjarig bestaan hebben we deze ruimte een nieuwe invulling gegeven. We maken hier plaats voor lokale en regionale kunstenaars die hun werken willen exposeren voor een breed publiek”, legt Nikki De Wieuw uit.
Elke tentoonstelling duurt telkens zes weken met vooraf een vernissage. “Verder organiseren we ook regelmatig workshops. Al onze medewerkers zijn mensen die elk een artistieke achtergrond hebben, dat voelt de klant meteen wanneer hij meer uitleg of begeleiding wenst bij het kiezen van de juiste materialen”, vult Yannick Houtmeyers aan.
Ambassadeurs
We gaan dit jaar ook elke maand in dialoog met een ambassadeur van De Wieuw, die het gezicht wordt van de winkel. “We hebben klanten uit alle hoeken. Van musea tot particulieren en mensen die in hun vrije tijd creatief zijn. We willen een aantal onder hen vragen om een ambassadeurschap op te nemen en hun unieke verhaal en connectie met De Wieuw te delen”, verduidelijkt Nikki De Wieuw.
Dat De Wieuw na tweehonderd jaar nog steeds in Antwerpen gevestigd is, is bijna even uitzonderlijk als de leeftijd van het bedrijf. De afgelopen jaren zijn steeds meer zaken met wortels in de stad naar elders uitgeweken. “Antwerpen verlaten is voor ons niet aan de orde. We hebben hier heel wat watertjes doorzwommen, waarbij elke generatie zijn stentje heeft bijgedragen tot ons succes.”
