De naakte cijfers uit de nieuwste Faillissementsbarometer van GraydonCreditsafe zijn ontnuchterend. Vlaanderen telde in de eerste vier maanden van dit jaar 2.237 faillissementen, het hoogste aantal ooit voor die periode (+1,54% t.o.v. 2024). Maar in het arrondissement Turnhout is de situatie nog precairder: hier steeg het aantal faillissementen met maar liefst 10,37% tot 149 vonnissen. Ter vergelijking: de andere Antwerpse arrondissementen Antwerpen (-0,22%) en Mechelen (-3,23%) kenden zelfs een lichte daling.
Bouwsector betaalt zware tol
Vooral de bouwsector, een economische motor in de Kempen, krijgt het zwaar te verduren. Provinciaal (Antwerpen) steeg het aantal faillissementen in de bouw met een alarmerende 27,8%. “Dat is het hoogste cijfer ooit voor de eerste vier maanden”, bevestigt Eric Van den Broele, Directeur Onderzoek bij GraydonCreditsafe. De oorzaken zijn complex. “Denk aan de schokken die we gekend hebben: de energieprijzen, de inflatie van grondstoffen, maar zeker in de bouw ook de loonschok van begin 2023”, legt Van den Broele uit.
Hij ziet een dubbel probleem, vooral in de nieuwbouw. “Veel aannemers hielden in hun offertes onvoldoende rekening met de plotse prijsstijgingen van materialen. Zij voeren nu werken uit tegen een niet meer rendabele prijs. Anderzijds zijn er bouwheren die wél geconfronteerd worden met contractueel vastgelegde prijsstijgingen en hun facturen plots niet meer kunnen betalen. Vooral bedrijven aan het einde van de keten, zoals stukadoors en elektriciens, zien daardoor facturen onbetaald blijven en gaan zelf overkop.”
Eén op de vier bedrijven in de regio denkt na over een krimpscenario of herstructurering binnen de zes maanden.
Wim Brouillet, directeur Belangenbehartiging bij Voka
VOKA: “Toekomst oogt niet beter”
Ook Wim Brouillet, Directeur Belangenbehartiging bij Voka – Kamer van Koophandel Mechelen-Kempen, ziet de donkere wolken hangen. “We hebben vorig jaar al aan de alarmbel getrokken”, zegt hij. “In 2024 verloren we in de regio Mechelen-Kempen al meer dan 4.000 banen door faillissementen, evenveel als de drie voorgaande jaren samen. Dat was uitzonderlijk.”
De Kempen, met een economie die voor 40% draait op industrie (tegenover 16% in België gemiddeld), is extra kwetsbaar. “Dat is een troef, maar maakt je ook kwetsbaar als die industrie in zwaar weer komt, zoals nu met de hoge energie- en loonkosten”, aldus Brouillet. “Die slepen al een tijd aan.” De toekomst oogt onzeker: “Uit onze recente enquête blijkt dat één op de vier bedrijven in de regio nadenkt over een krimpcenario of herstructurering binnen de zes maanden. Je zou kunnen zeggen dat het nu al slecht gaat, maar als je nog wat verder kijkt, ziet het er niet beter uit. Bedrijven stellen nu al aanwervingen en investeringen uit.” De potentiële impact van Amerikaanse invoerheffingen (Trump-tarieven) baart Voka ook grote zorgen, met een gevreesd productieverlies van bijna 1 miljard euro voor de regio Mechelen-Kempen.
Case CASA: Van Kempense trots tot faillissement
Het recente faillissement van interieurketen CASA onderstreept de harde realiteit. Wat ooit begon als het voedingsbedrijf Fort in Itegem in 1925, groeide uit tot een internationale keten met honderden winkels, maar strandde met een hoofdkantoor en distributiecentrum in Olen. Het faillissement trof 544 werknemers in België, waarvan een aanzienlijk deel in Olen. Eén van de oorzaken, zo vertelde CEO Vincent Nolf eerder in maart aan GVA, waren de gestegen loonkosten: “Kijk naar de laatste 3 jaar. De loonkosten zijn met 20 procent gestegen. Als de verkoop tegelijk stabiel blijft of zelfs daalt, wordt het heel moeilijk.” Daarnaast speelde ook een complexe geschiedenis van overnames en rode cijfers de keten parten.
Bufferloze bedrijven kwetsbaarst
Een dieperliggend probleem dat expert Eric Van den Broele signaleert, is het gebrek aan “redundante reserves” bij veel bedrijven – geld dat niet nodig is voor de dagelijkse werking maar wel om onverwachte schokken op te vangen. Dat zien we nu duidelijk in de cijfers: het aandeel failliete jonge bedrijven (minder dan 5 jaar oud) is procentueel gedaald tot het laagste niveau ooit (30,1%), maar het zijn vooral de bedrijven met een leeftijd tussen 5 en 9 jaar die nu vaker overkop gaan (een stijging van 26,6% naar 34,0% van alle faillissementen). “Dit zijn vaak de bedrijven die net voor of tijdens de opeenvolgende crisissen zijn opgericht en nooit de kans kregen reserves op te bouwen”, aldus Van den Broele.
Ook het aandeel bedrijven ouder dan 25 jaar dat failliet gaat, bereikt met 11,1% een recordhoogte. “Bedrijven zijn misschien wel rendabel, maar als je geen schokken kan opvangen – en we voelen aan dat er nog zullen komen, denk aan de geopolitieke situatie – dan heb je een probleem”, waarschuwt hij. Wim Brouillet bevestigt: “Die buffers raken uitgeput. De automatische indexering alleen al zorgde voor 20% extra loonkosten in drie jaar. Dat hakt erin.”
Wat nu? Zowel Graydon als Voka benadrukken de nood aan een andere aanpak. “Bedrijven moeten opnieuw leren een deel van de winst opzij te zetten als buffer, volgens het goede huisvadersprincipe, in plaats van enkel te focussen op snel dividend”, stelt Van den Broele.
Voka roept overheden op om dringend werk te maken van lastenverlaging op arbeid en het aanpakken van de hoge energieprijzen. “Dat geeft bedrijven ademruimte”, zegt Brouillet. Lokaal hamert Voka op vijf prioriteiten voor de Kempen, waaronder het sneller vrijmaken van bedrijfsgrond. “Er zit 629 hectare industriegrond geblokkeerd in onze regio. Die ruimte moet dringend vrijkomen, want de vraag is veel groter dan het huidige aanbod. Anders dreigen bedrijven weg te trekken.”
Ondanks de sombere cijfers, ziet Voka ook veerkracht. “Bedrijven passen hun strategie aan en zoeken nu al andere afzetmarkten, meer binnen Europa bijvoorbeeld.” Maar de roep om een stabieler economisch klimaat en gerichte ondersteuning klinkt luider dan ooit in de Kempense bedrijfswereld.
