Vorige week heeft Jim Ratcliffe, de eigenaar van de Britse chemiemultinational Ineos, de bouw van zijn nieuwe fabriek Project One in Lillo in de Antwerpse haven bezocht. Van een hoerastemming was geen sprake. “Binnen de tien jaar zal de helft van de chemiefabrieken in Europa sluiten”, zei hij.
De sombere voorspelling is toe te schrijven aan de hoge productiekosten in de Antwerpse en Europese chemiesector, ten opzichte van concurrenten uit de Verenigde Staten en Azië. In de Verenigde Staten is de gasprijs bijvoorbeeld vier keer goedkoper dan in Europa, waardoor veel multinationals hun chemiefabrieken in Europa sluiten of afbouwen.
Een week na het bezoek van Ratcliffe in Antwerpen lijkt hij zijn woorden al meteen waar te maken. Eind 2027 sluit Ineos namelijk zijn fenolfabriek in Gladbeck in Duitsland. Fenol is een basisproduct dat veel wordt gebruikt in de bouw- en de autosector. De productie van die fabriek verhuist tegen 2027 naar Ineos Phenol in Kallo (Doel) in de Antwerpse haven.
Fabriek in Kallo vijf jaar dicht
Dat klinkt op het eerste gehoor misschien als goed nieuws voor Ineos Phenol. Maar dat is het niet echt. Want vandaag ligt de fabriek van Ineos Phenol al twee jaar en acht maanden stil, omdat de productie van Kallo sinds oktober 2022 is verhuisd naar… juist ja, de fabriek van Ineos in Gladbeck. Vorig jaar kondigde Ineos aan dat het de site in Kallo in de tweede helft van 2025 opnieuw zou opstarten. Maar nu komt het daar dus op terug, en blijft de site in Kallo dicht tot eind 2027, op het moment dat de fabriek in Gladbeck sluit. Ineos Phenol in Kallo zal tegen dan ongeveer vijf jaar dicht zijn.
Dit hele verhaal roept enkele vragen op.
1. Waarom sluit Ineos de fabriek in Gladbeck en gaat de fabriek in Kallo eind 2027 weer open?
“We sluiten de fabriek in Gladbeck (waar bijna 300 mensen werken, red.) omdat de energiekosten voor de productie in Europa te hoog zijn en omdat we in Europa heel hoge taksen op de CO2-uitstoot moeten betalen”, zegt Nathalie Meert, woordvoerder van Ineos. “Daar komt bij dat er minder vraag is naar fenol in Europa. Wij sluiten eind 2027 dan ook onze fabriek in Gladbeck. We doen het pas over 2,5 jaar, omdat we onze lopende contracten nog willen respecteren.”
“We kiezen ervoor om de vestiging in Kallo dan opnieuw te openen, omdat die fabriek jonger is dan die in Gladbeck en dus ook moderner”, zegt Nathalie Meert. “Bovendien heeft Ineos Phenol het voordeel dat het in de haven ligt, terwijl Gladbeck zich in een meer residentieel gebied bevindt.”
Tussen haakjes: de reden waarom Ineos vandaag in Gladbeck produceert en niet in Kallo, is omdat de fabriek in Kallo bij de stillegging in oktober 2022 sowieso in onderhoud moest. Toen kon Ineos niet vermoeden dat de fabriek vijf jaar zou stilliggen.
2. Als Ineos Phenol vandaag al twee jaar en acht maanden dicht is, wat doen de arbeiders van die fabriek dan?
Logistieke taken. Het zit zo: tot voor de sluiting produceerde Ineos Phenol in Kallo het product fenol voor klanten in de Antwerpse haven, zoals Covestro. De fenol werd toen via pijpleidingen tot bij Covestro gebracht. Sinds Ineos de fabriek van Kallo naar Gladbeck heeft verhuisd, rijden er elke dag tien tot twintig vrachtwagens van Gladbeck naar Kallo met fenol aan boord. De werknemers van Ineos Phenol lossen dat product van de vrachtwagens en pompen het via metalen darmen naar een tank.
Intussen werken nog 144 mensen voor Ineos Phenol in Kallo. In oktober 2022, toen de productie van de fabriek werd stilgelegd, waren dat er nog 180.
3. Gaat Ineos Phenol écht opnieuw worden opgestart in 2027?
“Wij zijn sceptisch over een mogelijke heropstart”, zegt Levi Sollie, secretaris van de socialistische vakbond ABVV. “Sinds de stillegging hebben al 36 mensen de fabriek in Kallo verlaten, wegens pensionering of omdat ze naar een ander bedrijf zijn gegaan. Als er nu nog meer dan twee jaar extra stilstand komt, zullen nog meer mensen de fabriek verlaten en wordt het wel héél erg moeilijk om de productie weer op te starten. Ik vrees dus dat het weinig realistisch is dat Ineos Phenol in 2027 opnieuw zal opengaan.”
Ineos gelooft er wel in. “Omdat we marktleider zijn, onze fabriek in Kallo met de nieuwste technologieën is uitgerust en we geloven dat vraag en aanbod in Europa tegen 2027 in balans zullen zijn”, zegt Nathalie Meert.
Fenolproducent PKN Orlen in Polen heeft bijvoorbeeld al aangekondigd dat het eind dit jaar wil sluiten. Binnen de sector worden nog meer sluitingen verwacht.
Ineos is eind 2024 alvast begonnen met herstellingen en onderhoudswerken aan de fabriek in Kallo, zodat de installaties niet verouderd geraken.
