1. Recordaantal kmo’s
In 2023 waren er in België ongeveer 1,33 miljoen kmo’s actief, een stijging met 29,7% op tien jaar tijd. Vlaanderen staat in voor 726.036 kmo’s, iets meer dan de helft van het totaal en een lichte stijging (2,1%) ten opzichte van 2022.
Die sterke toename de jongste jaren maakt dat de meeste kmo’s nog jong zijn: een op de drie Vlaamse is minder dan vijf jaar oud, de helft is jonger dan tien jaar.
Zowat vier op de tien kmo’s in Vlaanderen zijn te situeren binnen de dienstensector, gevolgd door de bouwsector (14,8%) en de industrie (9,3%). Daarna komen de detailhandel (7,3%) en horeca (4,9%).
2. Meer ondernemingen zonder personeel
Ook opvallend: negen op de tien Vlaamse kmo’s hebben géén personeelsleden. 6,6% heeft een tot vier mensen in dienst – tien jaar geleden was dat nog 9,4% – en slechts 0,8% telt tussen de 20 en 49 personeelsleden. Nooit waren er zoveel ondernemers zonder personeel.

Verklaringen hiervoor zijn de stijging van het aantal freelancers, de krapte op de arbeidsmarkt die het moeilijker maakt om personeel te vinden en het stijgend aantal bijberoepers. Maar in het algemeen zit ondernemerschap in de lift en is de stap richting zelfstandig ondernemer kleiner dan vroeger, concludeert het rapport.
3. Hoge kosten blijven doorwegen
In 2024 stegen de loonkosten met 3,2%, in 2023 met 8,0% en in 2022 met 4,6%. Dat is een stijging met bijna 16% op drie jaar tijd. Een gemiddelde Vlaamse kmo betaalt vandaag ook twee keer zoveel voor aardgas als in 2020.
Ook de gemiddelde rentevoet voor bancair krediet oogt niet fraai. Die is nog altijd meer dan 4%, terwijl die halfweg 2022 zo’n 1,5% bedroeg.
Volgens Unizo zijn de gevolgen daarvan meetbaar aan het recordaantal faillissementen en het piekende banenverlies. “Het is duidelijk dat ondernemen vandaag een pak duurder is geworden dan vroeger”, zegt Danny Van Assche. “Het is dan ook niet verwonderlijk dat steeds meer kmo’s aangeven dat ze moeten besparen, bijvoorbeeld op investeringen, op het aanbod van goederen en diensten en eventueel op personeel. Dat is zeer verontrustend.”
4. Een op de vijf kmo’s in moeilijke papieren
Om de impact van die kostenevoluties op de financiële gezondheid van kmo’s concreter te maken, hanteert bedrijfsinformatieverstrekker GraydonCreditsafe zijn Schokbestendigheidsmodel, dat verschillende parameters in rekening brengt. Uit die analyse blijkt dat een op de vijf Vlaamse kmo’s vandaag in moeilijke papieren zit door die schokken en nood heeft aan extra bedrijfskapitaal. Dat is zelfs nog een stijging ten opzichte van vorig jaar.

Concreet betekent dit dat deze ondernemingen door hun financiële reserves zitten en op zoek moeten naar extra cashmiddelen. Dit kan door injectie van vers kapitaal, steunmaatregelen, het aanspreken van het privégeld van de ondernemer, het aangaan van leningen of het doorvoeren van prijsverhogingen. “Het is opmerkelijk dat de financiële put niet gedempt raakt. Er zijn structurele maatregelen nodig om onze kmo’s te ondersteunen”, zegt Danny Van Assche.
5. Dieperliggende problemen aanpakken
Eric Van den Broele van GraydonCreditsafe: “Meer en meer werden en worden we geconfronteerd met dieper liggende structurele problemen binnen zowel onze economische, sociale en omgevingsrealiteit. Klimaat- en omgevingsfactoren, snelle en moeilijk voorspelbare geopolitieke evoluties, sociaal-politieke evoluties, technologische revoluties, het brede globalisme dat in vraag wordt gesteld,.. Ze vormen stuk voor stuk rimpeleffecten die bovendien voortdurend op elkaar inwerken.”
Unizo kijkt naar zowel de Vlaamse als de nieuwe federale regering om een echt kmo-beleid te voeren. “Dat betekent op alle niveaus werk maken van administratieve vereenvoudiging en een vlotter vergunningsbeleid”, duidt Danny Van Assche. “Ondernemers moeten kunnen bezig zijn met de kern van hun zaak.”
“Hoewel het voor velen onbespreekbaar is, staat het in de sterren geschreven dat ons systeem van automatische loonindexering op termijn onhoudbaar is.”
Danny Van Assche, Unizo
Ook pleit Unizo voor meer stimulansen en hefbomen voor wie wil investeren. “Op federaal vlak verwachten we dat de hervormde investeringsaftrek behouden blijft of zelfs versterkt, met een focus op kmo’s. Op Vlaams niveau moet de regering snel haar fiat geven aan goedkope achtergestelde leningen voor kmo’s die investeren in duurzaamheid, de aangekondigde Ecoboostlening.”
6. Herbekijk de loonindexering
Unizo wil ook een krachtige aanpak van de hoge loonkosten. “Hoewel het voor velen onbespreekbaar is, staat het in de sterren geschreven dat ons systeem van automatische loonindexering op termijn onhoudbaar is. We vragen de onderhandelaars om minstens met een open blik te kijken naar een alternatief. Een duurzaamheidsindex, waarin de prijzen van fossiele brandstoffen geen rol meer spelen en waarin elektriciteitscontracten op een correcte manier worden verrekend zou al een grote stap betekenen”, zegt Danny Van Assche.