Antwerpen – Miriam van der Burg, onderzoeker Communicatiewetenschappen aan de UAntwerpen, faculteit Sociale Wetenschappen, en medewerker binnen het business intelligence team finance van Mediahuis, verdedigde maandag 12 februari haar proefschrift ‘Consolidatie van eigendom in mediasectoren’, een doctoraatsonderzoek over overlevingsstrategieën van dagbladuitgevers in het digitale tijdperk.
Miriam van der Burg: “Het bundelen van de krachten laat kostenbeheersing en efficiëntie toe. Tegelijk is aandacht nodig voor niet-economische – zoals redactionele – gevolgen van fusies en overnames van mediabedrijven om de maatschappelijke impact op lange termijn te begrijpen.”
Fusies tussen en overnames van mediabedrijven hebben het voortbestaan van nieuwsmedia zoals dagbladen verzekerd. Denk aan ‘De Morgen’ anno 1990. Maar in het verleden leidde dit soms ook tot de beëindiging van titels, zoals met ‘Het Volk’ in 1994 gebeurde. De effecten van consolidatie van eigendom in mediamarkten door fusies en overnames kan dus tegenstrijdig zijn.
Er bestaat geen duidelijke consensus onder communicatiewetenschappers en economen over de relatie tussen consolidatie van eigendom en inhoudelijke diversiteit. Met haar proefschrift wil Miriam van der Burg dit vraagstuk helpen beantwoorden.
Bedrijfseconomische motieven en gevolgen van fusies en overnames
Ondanks snelle, technologische veranderingen ten gevolge van digitalisering en veranderend leesgedrag, realiseerden de Vlaamse uitgevers normale winstmarges tussen 1990 en 2014, een periode die tot overnames en fusies in de Vlaamse dagbladmarkt leidde.
Dit is te verklaren door het vasthouden aan het traditionele businessmodel van papieren kranten, in combinatie met een sterke focus op kostenbeheersing door besparingen en met het vergroten van de efficiëntie.
Daarnaast blijkt evenwel dat fusies en overnames een belangrijke overlevingsstrategie waren. Dit sloot namelijk aan bij de financiële behoeften van falende Vlaamse uitgevers, zoals Drukkerij Het Volk, De Vlijt en Uitgeversbedrijf De Tijd, die niet op eigen kracht konden overleven tussen 1990 en midden jaren 2000.
Controle op fusies en overnames en rol van de wetgever en toezichthouders
Fusies en overnames dienen voorafgaand te worden goedgekeurd door de nationale mededingingsautoriteiten of de Europese Commissie. “In de afweging van de belangen van producenten en consumenten zijn de mededingingsautoriteiten vaag over hoe niet-economische effecten worden afgewogen ten opzichte van economische (meer kwantificeerbare) effecten. Hier is nog de nodige ruimte voor verbetering”, zegt Miriam van der Burg.
Het voortbestaan van de traditionele uitgevers in de Vlaamse nieuwsmarkt kan verband houden met verschillende directe en indirecte steunmaatregelen van de overheid die gericht zijn op de instandhouding van de bedrijven.
Miriam van der Burg: “Dit mag evenwel innovatie niet in de weg staan. Drastische verandering van de marktcondities roept op tot een grondige hervorming van het overheidsbeleid op dit vlak. Beperkte transparantie van de markt vormt echter een obstakel voor dergelijke hervormingen.”
Scenario’s voor de toekomst
Op basis van de bevindingen van haar doctoraatsonderzoek sluit van der Burg haar proefschrift af met een aantal reflecties.
Omdat consolidatie van eigendom in de Vlaamse dagbladmarkt zijn limiet heeft bereikt, kunnen een viertal scenario’s voor de toekomst van nieuwsmedia overwogen worden. Ten eerste, de verdere exploitatie van het traditionele businessmodel met de bijbehorende kostenbesparingen, in combinatie met verdere expansie buiten de landsgrenzen. Het tweede scenario is een volledige omschakeling naar zowel digitale productie als verspreiding van media-inhoud, zoals bijvoorbeeld de Britse krant ‘The Independent’. Het derde scenario gaat over een herdefiniëring van de rol van de uitgevers in de waardenketen van media-inhoud, bijvoorbeeld door over te gaan van een product- naar een klantgeoriënteerde bedrijfsstrategie. In het vierde scenario nemen nieuwe spelers de markt over met nieuwe producten, die een substituut zijn voor bestaande producten.
