Het Routeplan 2025 is een bundeling van visies die als gps voor de Antwerpse bedrijfswereld moet dienen. Een honderdtal CEO’s, academici en spelers uit de brede socio-economische wereld staken de koppen bij elkaar om op verschillende domeinen de marsrichting te bepalen. In 2019 werd het plan officieel uitgerold. Om nog geen jaar later al de eerste crisis – Covid-19 – op zijn pad tegen te komen.
“Ook 2022 is een raar jaar met een oorlog, dure energie en de loonkloof met de buurlanden die groter wordt waardoor onze bedrijven minder competitief worden. Deze omstandigheden had niemand kunnen voorzien. Maar als je puur kijkt naar de domeinen van het Routeplan waarop de Antwerpse regio vooruitgang heeft geboekt, kunnen we vrij veel afvinken”, zegt Luc Luwel, die vanavond met Voka een stand van zaken geeft aan zijn leden.
Wat er voor hem uitspringt, is het Oosterweelproject – het rondmaken van de Antwerpse Ring – dat eindelijk in uitvoering is. “Daarmee gaan we het mobiliteitsprobleem voor een groot stuk blijvend ombuigen. Het is de miljarden die erin gestopt worden waard.”
Toch ziet de zelfverklaarde vooruitgangsoptimist ook knelpunten die maar niet opgelost raken, zoals de arbeidsmarkt. Voka Antwerpen-Waasland telt 34.000 openstaande vacatures en de pensioneringsgolf treft in sommige bedrijven tot een derde van het personeel. “De mismatch tussen vacatures en werkzoekenden blijft groot en bedreigt onze economische ontwikkeling. We moeten iets doen aan de oneindige werkloosheidsuitkeringen en in alles flexibeler worden”, zegt Luwel. Mensen met een migratieachtergrond meer jobkansen bieden, is een van de focuspunten. “Zo hebben we met gespecialiseerde organisaties al een tachtigtal bedrijven gecoacht over hun diversiteitsbeleid.”
De Green Deal van Europa bepaalt dat het hele continent tegen 2050 klimaatneutraal moet zijn. Dat heeft gigantische gevolgen voor de Antwerpse bedrijven, zeker voor de vele chemiereuzen in de haven. “We zien dat zij al veel concrete stappen hebben gezet”, zegt Nadia Werkers, industrie-experte bij Voka.
“Zo gaat Ineos zijn CO2 vanuit Zwijndrecht opslaan in de Deense Noordzee en zijn andere grote spelers als ExxonMobil en Borealis met gelijkaardige projecten bezig. We zien ook heel wat initiatieven rond hergebruik van water, zoals Ashland dat in enorme bekkens zelfs het regenwater van de buren mee opvangt.”
“Acht op de tien bedrijven hebben een datum voor hun klimaatneutraliteit voor ogen.”
Nadia Werkers, industrie-experte bij Voka
De circulaire economie, het hergebruik van grondstoffen en materialen, is een ander speerpunt om milieuvriendelijker te worden. “77% van onze bedrijven hanteert nu al zo’n model, zoals BASF dat aan chemische recyclage van autobanden doet.”
Vele bedrijven zien het als een bron van frustratie dat hun inspanningen niet gehonoreerd worden. Actievoerders vinden dat het allemaal niet snel en drastisch genoeg gaat. “We kunnen technologisch nog niet alles”, zegt Werkers. “We zitten op een omslagpunt met innovaties die nog moeten verbeteren en oude technologieën die we uitfaseren. Maar wat we op dit moment kúnnen, doen we al. En de ambities blijven groot: acht op de tien bedrijven hebben een datum voor hun klimaatneutraliteit voor ogen.”
Spin-offs
Voka is enthousiast over de “nieuwe, frisse wind” bij de UAntwerpen. “Eindelijk is de universiteit onderdeel van het ecosysteem in het Antwerpse bedrijfsleven”, zegt Luc Luwel. Ook vicerector Silvia Lenaerts ziet mooie verwezenlijkingen.
“Kijk naar de spin-offs. Dat zijn bedrijfjes die ontstaan vanuit de eigen kennis en patenten van de unief en waar vervolgens ondernemers aan gekoppeld worden. Ons doel lag op twee spin-offs per jaar, in 2021 waren het er al zes. Maar nog belangrijker is de kwaliteit: wij willen relevante bedrijven die blijven bestaan.”
Zoals Oxylum, dat CO2-uitstoot wil omzetten in chemische bouwstenen. DigiTrans ontwikkelt datagestuurde oplossingen voor transport, CrowdScan monitort mensenmassa’s en Immunewatch wil de reacties van ons immuunsysteem voorspellen. Stuk voor stuk nieuwe spelers die stilaan naam maken.
Voor de bedrijfswereld focust de unief op drie domeinen: chemie, gezondheid en (grootstedelijke) mobiliteit en logistiek. “Daarnaast is het onze bedoeling om bestaande ondernemingen te helpen met innovaties”, zegt Lenaerts. “Zo hebben we voor elk van deze domeinen een pre-incubator, een plaats waar we onderzoekers en bedrijven samenbrengen. Het relanceplan van de overheid geeft ons extra middelen hiervoor. Maar wij houden als universiteit onze onafhankelijkheid. Daarom sluiten wij nooit een resultaatsverbintenis af: wij doen ons onderzoek, maar we weten vaak niet wat eruit gaat komen en passen die resultaten uiteraard nooit aan bedrijfswensen aan.” De bekendste pre-incubators zijn allicht Vaccinopolis, voor het versneld testen van vaccins, en BlueApp met initiatieven rond duurzame chemie.
In de wereld van de start-ups zijn Gent en Leuven nog altijd de referenties in ons land. Antwerpen is bezig met een inhaalbeweging, meent de vicerector. Al zijn er pijnpunten die de inhaalrace vertragen. “We vinden onvoldoende ondernemers om onze projecten te trekken. We zijn voor meer dan tweehonderd ideeën op zoek naar teams die er iets mee willen doen. Die kloof moeten we verder zien te overbruggen.”
Goederenvervoer
“Mobiliteit is een en-en-en-verhaal: een mix van vervoer via de weg, spoor en water en alles op elkaar afstemmen.” Bernard Moyson (Alfaport-Voka) die het mobiliteitsluik van het Routeplan 2025 opvolgt, kan het niet genoeg benadrukken. “Maar de moeilijkheid is dat je altijd meerdere partijen nodig hebt om iets te veranderen.”
De binnenvaart zit op schema, met dank aan de Vlaamse overheid die investeerde in hogere bruggen boven het Albertkanaal. Het spoor is een ander paar mouwen. “Voor het goederenvervoer zijn grote investeringen noodzakelijk, maar het is moeilijk om bij infrastructuurbeheerder Infrabel fondsen te bekomen. Er is nu een budget vrijgemaakt voor de Antwerpse regio, tot 50 miljoen euro, maar in spoornormen is dat niet heel veel.”
Het goederenvervoer kampt met specifieke problemen. In de haven zijn veel sporen niet geëlektrificeerd, waardoor een diesellocomotief de wagons telkens moet overnemen. Goederentreinen zijn door een gebrek aan infrastructuur te kort om efficiënt te zijn. Zulke investeringen zijn onmogelijk te realiseren tegen 2025, maar ook financieel minder belastende ingrepen zoals digitalisering kunnen volgens Voka het goederenvervoer vooruithelpen.
Voor het wegverkeer mag Oosterweel als kroonjuweel volop in uitvoering zijn, we blijven dagelijks files met een rechterrijvak vol vrachtwagens zien. “Bedrijven doen wel inspanningen, zoals terminals die ook ’s nachts containers laten afhalen”, zegt Moyson. “Een verdeeld succes, want nog niet alle logistieke spelers en industrie doen mee en je moet die container ook nog kwijt kunnen.” Ook de toegenomen e-commerce die massaal bestelwagens de wegen opjaagt, is voor verbetering vatbaar. “Dat hele proces van levering moet gestroomlijnd en onderling afgestemd worden.”
