Een keer in de maand kijkt ‘Made in Kempen’ met een eigenzinnige blik naar het nieuws. Hoofdzaak of bijzaak, het maakt niet uit.
Kan kunst de wereld redden?
Wie al wat langer meegaat, herinnert zich dat dit de vraag is die (Kempenaar) Eric Antonis destijds lanceerde als intendant van Antwerpen 93, toen de Scheldestad zich culturele hoofdstad van Europa mocht noemen. Natuurlijk wist hij zelf ook dat een antwoord op die vraag niet mogelijk is. Maar ze doet wel wat kunst moet doen: ons prikkelen, ons uitdagen om de zaken ook eens anders te bekijken, andere inzichten aanreiken, nieuwe vragen oproepen.
De voorbije periode heeft bij mij ook veel vragen opgeroepen. Over die creatieve sector en waarom die door velen niet voor vol wordt aanzien. “geen economische sector”, “liefhebberij”, “subsiedieslupers”, u kent het wel.
Ik daag u uit om u deze nieuwe lockdown voor te stellen zonder die creatieve sector. Geen fictiereeksen, geen films, geen boeken, geen muziek. Of een bedrijf zonder creatieve inbreng. Geen logo, geen wervende teksten, geen bedrijfsarchitectuur.
We vinden het zo vanzelfsprekend dat dit er is, dat we ervan uit lijken te gaan dat we dat zomaar kunnen krijgen. Het is als iemand die het normaal vindt om gratis films en muziek te downloaden en daarmee voorbij gaat aan het werk en de unieke creatieve inbreng van personen die dat resultaat mogelijk hebben gemaakt.
Eenzijdige steun
Sinds de sluiting van de horeca op 19 oktober zie ik heel wat steun- en solidariteitsacties voor onze cafés en restaurants. Heel mooi en sympathiek natuurlijk. Maar je zal maar een job hebben in de event- of cultuursector en al sinds maart op droog zaad zitten. Dan moet het toch wat wrang zijn om weer eens te moeten zien dat andere sectoren vanzelf op steun kunnen rekenen terwijl het bestaan van jouw sector niet lijkt uit te maken. ''Hoe komt dat toch?', vraagt ik me af.
De cijfers en feiten zijn nochtans duidelijk genoeg. In 2019 gaf de creatieve sector in Vlaanderen werk aan 171.265 VTE’s. Dat is 6,3 procent van de totale Vlaamse werkgelegenheid en genereerde een omzet van 78,8 miljard euro. De creatieve sector is goed voor 10 procent van het totaal aantal zelfstandigen in Vlaanderen. (bron: https://creatievesector.be/) En toch heerst het gevoel dat dit geen échte sector is, waar écht wordt gewerkt.
Nochtans, als je even nadenkt, weet je dat bijvoorbeeld een theatervoorstelling alleen maar kan worden gespeeld, nadat acteurs en regisseur maandenlang hebben gerepeteerd en geschaafd. Dat de voorstelling van die avond allen maar kan plaatsvinden als er eerst mensen een decor hebben ontworpen en gebouwd, dat decor in een vrachtwagen hebben geladen, dit naar een theaterzaal hebben gebracht en daar hebben opgebouwd, dat er in die theaterzaal licht is opgehangen en gericht, speciaal voor die voorstelling. En dat na die voorstelling alles weer in de vrachtwagen wordt geladen om de volgende voorstelling te gaan opbouwen. Hoe zou dit geen echt werk zijn?
Het is natuurlijk de tragedie van kunst dat als ze goed wordt beoefend, dat het lijkt alsof het vanzelf komt. Dat je bijna denkt: dat kan ik ook. Doe gerust, zou ik zeggen. Schrijf maar eens een Beatle-song, schilder gerust zoals Rembrandt. En kom er dan maar mee aan de bak.
Subsidieslurpers of investeringen in innovatie?
Of is het omdat de cultuursector subsidies ontvangt? Slechts 1,12% uit de Vlaamse begroting trouwens.
Ook daar heerst een vreemde perceptie. Ja, cultuur wordt gesubsidieerd, maar Volvo in Gent of Audi in Vorst ook, en met forsere bedragen. Of kijken we naar de reissector; daar worden de injecties door de overheid een investering genoemd. Maar als het naar cultuur gaat, dan zijn dat subsidieslurpers.
Nochtans zijn die investeringen in cultuur waardevol. Net als bij bedrijven maken die het mogelijk om te innoveren. Om nieuwe terreinen te onderzoeken, om te groeien. Een cultuursector zonder steun, kan onherroepelijk alleen maar overleven door spektakel voor een massapubliek te maken. Er is niks mis met een musical of Samson-show. Maar als dat het enige aanbod is dat nog overblijft, dan is dat aanbod toch maar schraal.
42 procent toegevoegde waarde
Geen economische sector? Studies hebben jaren geleden al uitgewezen dat het rendement van cultuur groot is. Want hoewel die theatervoorstelling op zich misschien niet winstgevend is, brengt ze wel heel wat economische activiteit op gang: Er worden bijvoorbeeld affiches ontworpen en gedrukt, bezoekers bestellen een babysit, verplaatsen zich, gaan vooraf misschien nog op restaurant en nadien nog iets drinken, noem maar op. Even terug naar Antwerpen 93. Het is niet te overzien hoe deze culturele manifestatie de stad een nieuw elan heeft gegeven, dat vandaag, 27 jaar later, nog nazindert.
Als we nu die sector verder laten sterven, dan valt ook al die directe en indirecte economische meerwaarde weg.
Kortom, ik kom er maar niet uit waarom die creatieve sector, waar we ons nu weer zo aan zullen optrekken, toch maar niet als volwaardige sector wordt aanzien.
Uiteindelijk zie ik maar één verschil: waar de reguliere bedrijfswereld zich organiseert rond een verdienmodel en gericht is op het genereren van winst, staat bij de creatieve sector -en dat met veel minder middelen- het product of de dienst centraal. Ben je dan ineens geen economische speler meer?
Dan blijft alleen de vraag: kan winst de wereld redden?
