“Een eerste grote gelijkenis met de coronapandemie is de fake verdeling in 2 kampen. Je hebt zogezegd de rabiate voorstanders en de vurige tegenstanders, zowel van de vaccins en maatregelen, als van het statiegeld. Maar dat klopt niet. Iedereen is vóór gezondheid en vóór het milieu. Iedereen wil ziekte en vervuiling bannen. Er is geen tegenstelling. De discussie gaat louter over de manier waarop dit moet bereikt worden, niet over de doelstelling op zich. Net zoals de wetenschappers die pleiten voor een omgekeerde lockdown of medici die zich vragen stellen bij de langetermijneffecten van inderhaast goedgekeurde vaccins, worden weggezet als levensgevaarlijke ‘anti-vaxxers’, duwt men de critici van het statiegeld in het hoekje van de gewetensloze klimaatontkenners en milieubarbaren. Ja, het is de extremistische dictatuur van het grote gelijk, zoals we die ook zien in discussies over bijvoorbeeld bomen versus bedrijven.”
Netto-effect
Net zoals de stellingen over de vaccinaties, worden beide kampen gevoed door politieke tegenstellingen, aldus de academicus. “Als er één politicus een uitspraak doet in de ene richting, reageert de oppositie geheid vanuit de andere hoek, ongeacht of de redenering steek houdt. En net zoals in de coronacrisis vind je voor elke mening wel een expert of wetenschapper die op basis van eigen cijfermateriaal en bronnen zijn grote gelijk, en dat van zijn trouwe schare volgelingen, weet te onderbouwen. Dat wordt dan door jan-en-alleman ongenuanceerd uitvergroot op sociale media. Zo creëer je een tunnelvisie waarbij het grotere plaatje totaal verloren gaat. Kijk, niemand zal ontkennen dat een lockdown een positief effect heeft op de bestrijding van het coronavirus. Er wordt echter zeer weinig rekening gehouden met de psychosociale effecten daarvan, waardoor de maatregelen op zich, het netto-effect op de gezondheid negatief beïnvloeden. Dat kan bij de invoering van het statiegeld ook het geval zijn. Ja, er zullen minder plastic flesjes en blikjes op straat te vinden zijn, maar er wordt niet verrekend wat de impact op het milieu is van alle mensen die met hun auto naar de inzamelpunten moeten rijden, de energie die kruipt in de machines om elk blikje te tellen, de terugbetaling te regelen, enzovoort. Denk bijvoorbeeld aan de honderdduizenden bonnetjes die moeten geprint worden om je statiegeld te recupereren. Terwijl je op dat punt in de cyclus nog steeds met een bijna even grote afvalberg zit, die nog steeds volledig moet verwerkt worden om te recycleren. Of te verbranden of te storten, wie zal het zeggen?”
Boete maakt schuld
Zijn collega uit dezelfde instelling, ziet tevens een gelijkenis in het repressiebeleid. “Hoe gaat men vandaag de strijd aan tegen het schenden van de avondklok, het houden van lockdownfeestjes of -tot voor kort- zelfs het uitrusten op een bankje in het stadspark? Met boetes. Werkt dat? Ja. Als ze hoog genoeg zijn, tenminste. Maar: is er een heel klein percentage van uitzonderingen die het verbod toch probeert te omzeilen? Ja. Dat zal bij de invoering van het statiegeld niet anders zijn. Zeker als de boetes belachelijk laag zijn, zullen er toch heel wat sluikstorters actief blijven. Als het effect nauwelijks voelbaar is in de portemonnee, is er geen incentive om de regels te volgen. Dus als er bijvoorbeeld 5 eurocent wordt bijgeteld op een blikje of plastic flesje, zullen de die-hard overtreders daar vierkant hun voeten aan vegen en toch nog steeds hun afval op de grond gooien.”
Leibandvolk
Enkelingen die het verpesten voor de grote massa? “Inderdaad, ook dat is een vergelijking met de huidige crisis. Wij Belgen zijn één van de grootste ‘leibandvolkjes’ die er bestaan. Als de regering ons maatregelen oplegt om met Kerstmis maximaal 1 persoon te ontvangen, dan doet haast iedereen dat slaafs. Of het nu steek houdt, of niet. Dat geldt ook voor alle andere coronaverplichtingen. De zeer schaarse rebellen die er desondanks toch hun voeten aan vegen met lockdownfeestjes of zogenaamde betogingen, verpesten het voor de 99% volgzame voorbeeldburgers. Bij de invoering van het statiegeld heb ik hetzelfde gevoel. Er is geen enkel volk ter wereld dat nu al zo braafjes zijn afval sorteert voor recyclage als wij. Iedere week zetten we netjes onze perfect gesorteerde zakken en bakken buiten. Glas en kleding brengen we als goede huisvaders naar de containers op de straathoek en de recyclageparken draaien op volle toeren. Maar toch wil men omwille van die paar dommeriken, die bij gebrek aan boetes nu hun blikje op de grond gooien, de 99% van de gareelbevolking opzadelen met het verplicht statiegeld en de mallemolen die hierbij komt kijken. Is het sop dan de kool waard? Zou een simpele, hoge boete en dito pakkans niet meer effect hebben? Dat zijn discussies die in een loutere symboolstrijd niet of nauwelijks worden gevoerd.”
Ploggers
En er zijn nog dissidenten in het statiegeld-verhaal. “De burgemeesters die zo massaal voor het statiegeld zijn, hebben een verborgen agenda. Ze zetelen samen in de afvalintercommunale, die hen heel wat geld oplevert. Als de burgers hun blikjes en plastic flessen zelf naar de winkelpunten brengen, moet Limburg.net die ophalingen niet meer doen en wordt dus een enorme kost uitgespaard. Idem voor het opruimen van het zwerfvuil, dat nu door gemeentelijke diensten moet gebeuren. Ze willen liever dat het vuile werk gebeurt door anderen, bijvoorbeeld milieubewuste ploggers, jeugdverenigingen of mensen in armoede die elke eurocent goed kunnen gebruiken. Er zijn dus gratis kandidaten genoeg om van het zwerfvuil af te geraken.”
Wie is nog tegen? De distributiesector. “De terugnameplicht vergt enorme investeringen”, aldus een zelfstandig supermarktuitbater, lid van Comeos. We gaan machines moeten installeren om alle blikjes en plastic flessen te verzamelen. Wie gaat dat betalen? Om nog maar te zwijgen van de administratieve mallemolen. Wij moeten de tegoedbonnen van de klanten verrekenen met hun aankopen en zelf achter ons geld aan gaan bij de afvalophaling en verwerking. Een tijdrovende job.” De lobby van de winkeliers heeft trouwens al campagnes opgezet om tegengewicht te bieden aan de voorstanders. Ze wijzen onder meer op de belasting voor het milieu als alle klanten zich verplaatsen om hun leeggoed in te leveren. En op de vuile koffer als er restjes Red Bull of Ice Tea lekken.
Bevoegd minister Zuhal Demir heeft intussen laten verstaan dat ze niet tegen de invoering van het statiegeld is. Toch wil ze eerst nog alternatieven uitproberen, zoals het fors optrekken van de boetes. Een blikje wegwerpen zou je op 500 euro komen te staan. Haar adviseurs stellen bovendien voor om de pakkans te verhogen en meer sensibiliserende acties op te zetten. Het geld dat met de boetes wordt vergaard, kan dienen om de mensen die het zwerfvuil oprapen en inleveren extra te belonen. Dit zou tot een mooi netto-resultaat kunnen leiden. Pas als al die effecten onvoldoende blijken, wordt het dossier van het statiegeld opnieuw bekeken. Wait and see…
