Hij is 100 meter lang en telt maar liefst 84 aparte gasinjectienaalden. Zo groot is de tunneloven waarmee steenbakkerij Floren & C° al 125 jaar lang Belgische bakstenen produceert. De resthitte boven op het archaïsch ogende bouwwerk is dan ook voelbaar, wanneer general manager Joris Mertens ons uitlegt hoe de steenbakkerij er de ruim 80 verschillende soorten keramische gevelstenen produceert met lokale Kempische klei.
Maar de kleine druppeltjes zweet op zijn voorhoofd komen er niet alleen door de hitte van de tunneloven. De internationale gascrisis is ook een boosdoener. "Ik las dat premier Alexander De Croo (Open Vld) voorspelt dat het een moeilijke winter wordt? Het zal een desastreuze winter worden. Wat nu op de gasmarkt gebeurt, is een ramp voor ons."
Gedaan met bouwen?
De cijfers die hij er even later bijneemt in de toonzaal spreken boekdelen. De prijs voor aardgas is nu ruim vijftien keer zo hoog als twee jaar geleden. Toen betaalde Floren 15 à 20 euro per megawattuur, vandaag is dat al opgelopen tot 250 euro.
"Bij elke baksteen die we maken, lijden we verlies. We kunnen dat wel een tijdje aan, maar lang mag dat toch niet duren", zegt Mertens. "De gasfactuur bedraagt nu al meer dan 50 procent van de productieprijs van een baksteen. We kunnen dat niet meer doorrekenen aan de klant. Dan wordt bouwen simpelweg te duur. De prijs voor een baksteen is de voorbije twee jaar al met 30 procent gestegen", legt de general manager uit.
Floren & C° is niet alleen in deze situatie. De sector telt twaalf bedrijven, die samen in België 22 productievestigingen hebben. Daartussen zitten er een paar grote, die onderdeel zijn van internationale conglomeraten. Maar het gros bestaat uit familiebedrijven, zegt Kristin Aerts. Zij is de directrice van de Belgische baksteenfederatie. Voorlopig kan de sector de gascrisis nog bolwerken, zegt ze. "Maar ik vrees voor de tweede jaarhelft. Dan dreigt de bouwsector in een recessie te storten en kan ook de vraag naar bakstenen sterk dalen."
Ook stilleggen kost geld
Hoe langer de crisis duurt, hoe moeilijker het wordt. Hoe erg de baksteenfabrieken worden geraakt, is natuurlijk afhankelijk van het type gascontract. En dat verschilt van fabriek tot fabriek. “Sommige baksteenfabrieken hebben langetermijncontracten afgesloten, andere hebben gekozen voor een mix van vaste en variabele contracten: vaak fiftyfifty”, zegt Mertens.
Voor Floren & C is de impact van de gasprijs dit jaar nog redelijk, geeft de general manager toe. “Maar volgend jaar halen we het niet meer. Dan moeten we een nieuw gascontract afsluiten en dat wordt een ramp.” Een tijdelijke sluiting van de baksteenfabriek is een optie. Al zou Mertens dat doemscenario liever vermijden. “Onze tunneloven werkt continu, ook in het weekend. We hebben er ook maar één: je legt die dus niet zomaar stil, ook niet voor onderhoud, zoals sommige concurrenten met meerdere ovens doen. Onze tunneloven heropstarten duurt weken, de kosten daarvan zijn gigantisch. Bovendien is ons personeel dan technisch werkloos.”
“Europa moet de energiemarkt weer in eigen beheer nemen.”
Joris Mertens
Trager produceren en minder gas gebruiken is voor de kleine Kempische steenbakkerij, waarin 25 werknemers werken, ook geen optie. “Dan veranderen de gevelstenen van kleur en zijn ze niet goed doorbakken”, zegt Mertens.
Catch 22
Om de catch 22 voor de steenbakkerij helemaal compleet te maken, is ook een omschakeling naar een andere energiebron voorlopig niet mogelijk. “We willen wel van gas af, maar we kunnen niet. Dat is bijzonder frustrerend, haalt Mertens moedeloos de schouders op, waarna hij uitlegt dat de Britse moedergroep Michelmersh, die Floren & C° twee jaar geleden overnam, onlangs nog waterstof heeft getest als alternatieve energiebron. “De resultaten waren positief, we zouden met een beperkt aantal aanpassingen in enkele maanden kunnen overschakelen. Maar er is op de markt geen groene waterstof voorhanden. Er is alleen grijze waterstof en die wordt gemaakt van – u raadt het al – gas.”
Dat het Floren & C° menens is met de verduurzaming van het productieproces bewijzen tal van andere voorbeelden op de site. Floren & C° beschikt over zijn eigen kleigroeven die op minder dan 1 kilometer van de steenbakkerij gelegen zijn, het dak boven de kleivoorraad ligt al vol met zonnepanelen en de restwarmte van de tunneloven wordt gerecupereerd om de droogkamers van de bakstenen te verwarmen.
“Wat de premier voor ons kan doen? Niet veel meer dan nu, denk ik. De oplossing ligt volgens mij op Europees vlak. De extreme prijzen nu zijn vooral het gevolg van speculatie. Alleen het negatieve nieuws stuwt de prijzen. Europa moet de energiemarkt weer in eigen beheer nemen. De heroprichting van een nieuwe EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, red.), daar droom ik van.”
