Het bedrijfsgebouw van Technodiamant oogt allerminst indrukwekkend. Het is een witte blok van amper 1.000 vierkante meter, ergens achterin langs de Atealaan in Herenthout. Ook het werk dat hier gebeurt, oogt niet meteen high tech. Voor een leek komt het allemaal verrassend goed overeen met wat je je voorstelt bij een doorsnee slijperij: het geluid van diamantslijpen, lange rijen diamantzagen, slijpers die door een microscoop turen en de typische slijperslampen: het is er allemaal.
Toch is wat hier gebeurt allerminst alledaags. Technodiamant heeft niets te maken met juwelen of sierdiamanten. Het bedrijf is alleen gespecialiseerd in industriële toepassingen van diamant. Want door zijn hardheid kan je daar heel nuttige dingen mee doen. Wat precies, dat weten maar weinig mensen.
Technodiamant heeft al die jaren vooral in stilte gewerkt. Het bedrijf heeft in de ruim twintig jaar dat het bestaat letterlijk nog nooit aandacht gevraagd of gekregen in de media. “Hier zijn nog nooit journalisten geweest. We zijn ook niet zichtbaar vanop de weg, we hebben weinig of geen Belgische klanten en we maken producten die niemand kent. Wat wij hier doen, daar is België eigenlijk te klein voor”, begint manager Hans Goossens zijn boeiende relaas.
Niet sexy of blits
De manager is 57 jaar oud, geboren in Heist-op-den-Berg en opgegroeid in Booischot. Hij woont nu in Hulshout. Hij belooft om helder uit te leggen wat zijn bedrijf nu precies maakt, maar waarschuwt meteen: “Verwacht geen sexy of blits product. Het is vooral wat onze klanten er nadien mee doen dat vaak spectaculair is.”
“Ik zal een voorbeeld geven dat voor ons bedrijf belangrijk is. Voor drukopdrachten in grote oplagen wordt gedrukt met een stalen cilinder. Onze beiteltjes, met vooraan een minuscuul stukje diamant, graveren dan nauwkeurig de juiste vorm in die cilinder, waarna die in een inktbad gaat en afgerold wordt op een blad papier. Bijna alles wat je in de supermarkt ziet staan, is op die manier bedrukt. Denk maar aan je pot choco, je fles melk, het logo op je shampoo, tandpasta of soepblik.”
Als hij zo’n diamantbeitel voor onze neus legt, is het object nog onbeduidender dan je zou verwachten. Het blijkt zo klein dat je met het blote oog goed moet kijken om de diamant te zien die op een kleine metalen drager is gesoldeerd. “Maar overal rondom ons zien we wel het resultaat. Als je je ijskast opendoet, dan staan daar zeker en vast producten in die met de hulp van onze diamanten gemaakt zijn. We zijn namelijk, samen met nog een bedrijf uit Duitsland, wereldwijd marktleider, China buiten beschouwing gelaten. We maken 11.000 printing tools van diamant per jaar, allemaal bestemd voor grote industriële drukkerijen over de hele wereld.”
Zandkorrels van Mars
Er zijn ook heel wat klanten die zeer tot de verbeelding spreken. “Het Amerikaans ruimtevaartagentschap NASA bestelt hier diamanten met een platte kant van 0,2 millimeter doorsnee, zogenaamde anvils. Ze pletten er onder extreem hoge druk zandkorrels tussen die van Mars afkomstig zijn om zo de samenstelling te kunnen onderzoeken. Wij leveren zulke anvils ook aan Los Alamos, het Amerikaanse militaire lab waar in de Tweede Wereldoorlog de atoombom is uitgevonden, zoals je nu kan zien in de film Oppenheimer. In de jaren zestig hebben ze er trouwens ook de microgolfoven uitgevonden. Wat ze nu met onze diamanten onderzoeken, dat weet ik niet. Daar zijn zulke klanten uiteraard discreet over. De US Navy gebruikt onze diamanten dan weer om dingen uit de oceaanbodem te ontleden.”
“Ook het CERN is klant. Dat is de ondergrondse deeltjesversneller in de buurt van Genève waar topwetenschappers fundamenteel onderzoek doen. Ze klemmen samples tussen die anvils, die ze daarna met elektronen bombarderen in die kilometerslange ondergrondse gang. Ook de universiteiten van onder andere Yale en Carnegie zijn klant. In België hebben we geen klanten voor anvils: er zijn hier geen onderzoekscentra waar ze op dat niveau werken. In Europa gaan onze anvils vooral naar Duitsland, Frankrijk, Engeland en Italië.”
Apple op bezoek
“Of zulke internationale klanten dan effectief naar ons bedrijf afzakken om de bestelling te bespreken? Neen, dat gebeurt quasi nooit. Ze vinden ons en contacteren ons via het internet, en wat later leveren we en sturen we de rekening. Daar houdt het contact meestal op. Al is hier wel eens een ontwikkelingsteam met ingenieurs van Apple langsgeweest. Ze hadden allemaal van die outfits aan met de bedrijfsnaam op. Die mensen hadden het hier misschien ook wat groter verwacht, maar we hebben toch maar mooi de bestelling binnengehaald. Wij hebben toen de diamantbeitels gemaakt waarmee ze de blinkende schuine kantjes aan het frame van de iPhone 5 hebben gemaakt. Het was heel leuk om aan zo’n beroemd product bij te dragen.”
Toch blijft het straf dat die grote instellingen en bedrijven in godbetert Herenthout terechtkomen. “Het is een heel specifieke markt”, legt Hans uit. “En de diamanten die onze klanten vragen, zijn niet zo makkelijk te maken. De snijhoek moet heel precies zijn, anders is zo’n diamant onbruikbaar. Ons werk moet meestal nauwkeurig zijn tot op 0,05 millimeter, dat is ongeveer de dikte van een menselijk haar. Bij sierdiamanten zijn de marges groter. De meettoestellen die we hier gebruiken zijn dan ook veel nauwkeuriger dan in een gewone slijperij.”
“Ik vermoed dat onze klanten gewoon ook heel tevreden zijn van onze kwaliteit. Sommige onderzoeken waarvoor onze diamanten gebruikt worden, kosten tot een miljoen euro per dag. Dan wil je niet dat alles stilgelegd moet worden omdat de diamant die je gebruikt niet blijkt te voldoen.”
Niet zo duur
De producten van Technodiamant zijn meestal niet zo duur, ook al zit er diamant in verwerkt. “Het zijn maar heel kleine stukjes diamant die we hier gebruiken. Daarom kosten onze producten vaak maar 100 euro. Ongeveer 1.000 euro is zelfs al het maximum per stuk. Al gebeurt het ook dat klanten ze met een paar honderd tegelijk bestellen. Ook diamant verslijt namelijk. Onze omzet is zo’n 4,5 miljoen euro per jaar en we werken hier met 21 mensen. We zijn trouwens nog op zoek naar extra slijpers.”
Werk is er genoeg. De lijst van industriële bedrijfsprocessen waarvoor diamant van Technodiamant gebruikt wordt is lang. “We maken diamantfreesjes om intraoculaire lenzen te maken die ze inplanten in menselijke ogen. Ook de cameralenzen in smartphones zijn gemaakt met behulp van diamant. Net als de folies achter touchscreens of de schermen van flatscreens. Of brillenglazen, of de mallen om contactlenzen te maken. Heel veel in ons dagelijks leven is gemaakt met behulp van diamant. En als marktleider is de kans groot dat wij erachter zitten.”
Voorloper Lens Diamond was grootste diamantzagerij ter wereld
De wortels van Technodiamant liggen in Berlaar, bij Lens Diamond, een bedrijf dat eind vorige eeuw de grootste diamantzagerij ter wereld was.
Het slijpersverleden van de streek rond Lier en de Kempen is tegenwoordig niet veel meer dan een verre herinnering, op een uitzondering zoals Technodiamant na. Vroeger vond je in deze dorpen de ene slijperij na de andere. Het grootste bedrijf dat in de sector actief was, stond in Berlaar. Manager Hans Goossens ging na zijn studies vanaf 1987 ook aan de slag bij Lens Diamond.
“Ik zat er in de R&D-afdeling. Zo moest ik nieuwe automatische zaagtangen ontwerpen. Lens Diamond was in die tijd het grootste diamantverwerkende bedrijf van Europa en de grootste diamantzagerij van de wereld. Het was een dochteronderneming van het Zuid-Afrikaanse bedrijf De Beers, dat in Berlaar zijn diamanten liet verzagen.”
“Het was een zalige plek om te werken. We hadden ongelofelijke budgetten om dingen uit te zoeken. Toen ik begon, waren er 860 werknemers, die 8.000 zaagmachines bedienden. Ze zaagden per jaar 13 miljoen diamanten in twee. Je denkt soms dat diamanten zeldzaam zijn, maar zo leek het daar niet. Ze brachten ze in jute zakken binnen, en ’s avonds reden de werknemers ze op grote karren naar de kluizen. De waarde van wat daar in een jaar passeerde, was onvoorstelbaar.”
Toch bleef het bedrijf niet bestaan. “De Beers heeft in 2001 beslist om zich terug te trekken uit het verzagen van diamanten. Winst was er nochtans genoeg. Maar ze zijn zich helemaal gaan toeleggen op het ontginnen en verkopen van ruwe diamanten. De rest lieten ze daarna aan hun klanten over. Er was toen veel protest tegen het sluiten van de fabriek in Berlaar, maar zo’n beslissing kan je natuurlijk niet tegenhouden.”
Uit de brokstukken van Lens Diamond ontstond Technodiamant. “We hadden op het einde bij Lens Diamond ook al wat activiteiten overgenomen van een Nederlands bedrijf dat gereedschappen uit diamant maakte voor de drukindustrie. Die activiteiten zijn na de sluiting ondergebracht bij Technodiamant, en daar hebben we op verdergebouwd met een steeds breder gamma”, aldus Hans Goossens.
