Het bureau EY, dat bedrijven adviseert over locaties waar ze een nieuwe vestiging kunnen openen, brengt elk jaar het aantal buitenlandse investeringen in België in kaart. Dit jaar schetsen die cijfers een somber beeld. Tot drie jaar geleden behoorde België tot de top vijf van Europese landen die de meeste buitenlandse investeringen aantrokken. Vandaag staan we nog maar op de achtste plaats.
De provincie Antwerpen doet het beter. Het aantal nieuwe investeringen van buitenlandse bedrijven in de provincie Antwerpen is gestegen van 43 projecten in 2022 naar 48 projecten in 2023. “Maar daar staan twee negatieve evoluties tegenover”, zegt Tristan Dhondt, een van de mensen bij EY die bedrijven helpt bij het kiezen van een nieuwe locatie. “Van die nieuwe investeringen in Antwerpen is er geen enkele die meer dan honderd jobs oplevert. Dat is hoogst uitzonderlijk. In 2022 waren er in België nog meer dan vijfentwintig buitenlandse investeringen die meer dan honderd jobs opleverden. En nog straffer: in Antwerpen waren er in 2023 amper negen buitenlandse investeringsprojecten die meer dan tien jobs opleverden.”
“Nog straffer: in de provincie Antwerpen waren er in 2023 amper negen buitenlandse investeringsprojecten die meer dan tien jobs opleverden.”
Tristan Dhondt
“De tweede negatieve evolutie in de provincie Antwerpen, is dat de uitbreidingsinvesteringen van buitenlandse bedrijven dalen van achttien naar twaalf”, zegt Tristan Dhondt. “Dat betekent concreet dat buitenlandse bedrijven die hier al zijn en dus de regels in België goed kennen, veel minder geneigd zijn dan vroeger om nog extra investeringen te doen.”
Hoe komt dat? “Er zijn meerdere verklaringen”, zegt Tristan Dhondt. “Ik geef er eerst enkele algemene, die ook voor andere landen gelden: de rente is gestegen, waardoor investeringen sowieso duurder zijn. De energiekosten zijn in Europa hoog. Daarnaast is het aantrekkelijker geworden om te investeren in de Verenigde Staten, omdat daar veel subsidies te verkrijgen zijn. Er is de krapte op de arbeidsmarkt, waardoor het moeilijk wordt om voldoende personeel te vinden. En dan is er nog de inflatie, die de productiekosten en de loonkosten doet stijgen. In België geldt dat nog meer, door de automatische loonindexering en omdat de loonkosten hier al heel hoog zijn.”
“Belgische vertegenwoordigers van buitenlandse bedrijven die al in de Antwerpse haven aanwezig zijn, moeten bij hun buitenlandse hoofdkantoor veel meer dan vroeger vechten om extra investeringen erdoor te krijgen. De traagheid waarmee vergunningen worden geleverd is daar een belangrijke reden voor”
Stephan Vanfraechem
“Naast al die factoren zijn er ook twee specifieke dingen die er voor België uit springen”, zegt Tristan Dhondt. “Op één staat de hoge staatsschuld. Maar liefst 29 procent van de buitenlandse bedrijven beschouwt dat als een van de drie voornaamste risico’s om in België te investeren, omdat ze vrezen dat die hoge staatsschuld zal leiden tot hogere belastingen.” De vrees van buitenlandse bedrijven wordt wellicht extra onderbouwd nu de nieuwe Europese begrotingsregels zijn goedgekeurd. Volgens die regels moet België dertig miljard euro besparen of nieuwe belastingen heffen in de komende vier tot zeven jaar.
“Een andere belangrijke belemmering is de onzekerheid van vergunningen”, zegt Tristan Dhondt. “23 procent van de buitenlandse bedrijven vindt dat een belangrijke drempel om hier nog investeringen te doen en jobs te creëren.”
Ineos
Een van de bekendste dossiers in dat verband is de bouw van de ethaankraker van het bedrijf Ineos in de Antwerpse haven, die bijna een halfjaar heeft stilgelegen omdat de omgevingsvergunning werd vernietigd. “Het is dan ook geen verrassing dat het aantal uitbreidingsinvesteringen is gedaald”, zegt Stephan Vanfraechem, gedelegeerd bestuurder van de ondernemersorganisatie Voka Antwerpen-Waasland. “Belgische vertegenwoordigers van buitenlandse bedrijven die al in de Antwerpse haven aanwezig zijn, moeten bij hun buitenlandse hoofdkantoor veel meer dan vroeger vechten om extra investeringen erdoor te krijgen. De traagheid waarmee vergunningen worden geleverd is daar een belangrijke reden voor. Ook het feit dat iedereen zomaar beroep tegen een vergunning kan aantekenen en de lange duur van die beroepsprocedure, is een zorgwekkend probleem.”
Toch kijkt Stephan Vanfraechem positief naar de toekomst. “We kloppen al heel lang op die nagel, en ik merk dat het probleem van de vergunningen voor bedrijven nu in veel verkiezingsprogramma’s is beland”, zegt hij. “Ik verwacht dus dat er in het volgende Vlaamse regeerakkoord een oplossing voor dat probleem zal staan.”
